Medische Encyclopedie
Inhoud
- Wat doet adalimumab en waarbij gebruik ik het?
- Wat zijn mogelijke bijwerkingen?
- Mag ik adalimumab gebruiken met andere medicijnen?
- Kan ik met dit medicijn autorijden, alcohol drinken en alles eten of drinken?
- Mag ik dit medicijn gebruiken als ik zwanger ben, wil worden of borstvoeding geef?
- Hoe gebruik ik dit medicijn?
adalimumab
Adalimumab onderdrukt afweerreacties van het lichaam. Het hoort bij de groep van TNF-alfa remmers, dat zijn medicijnen tegen ontstekingen. Adalimumab is een biological. Dit betekent dat het door levende cellen in celkweken wordt gemaakt.
Artsen schrijven het voor bij reumatoïde artritis, de ziekte van Bechterew, juveniele idiopathische artritis (jeugdreuma) en bij oogontstekingen in het oog (uveïtis). Ook schrijven artsen het voor bij de huidaandoeningen psoriasis en hidradenitis. En bij de chronische darmziekten ziekte van Crohn en colitis ulcerosa.
Artsen schrijven het soms voor bij sarcoïdose (ziekte van Besnier-Boeck).
Wat doet adalimumab en waarbij gebruik ik het?
Reumatoïde artritis
Verschijnselen
Reumatoïde artritis (RA) is een ontsteking van de gewrichten. Het geeft pijn, stijfheid en zwelling in de gewrichten van bijvoorbeeld handen, polsen, enkels of voeten. Meestal zijn de klachten zowel links als rechts in dezelfde gewrichten aanwezig. Door de ontsteking wordt het gewricht dik en gevoelig, soms ook warm. Later kan er ook schade ontstaan aan de gewrichten.
Oorzaak
Reumatoïde artritis is een auto-immuunziekte. Dat betekent dat het lichaam antistoffen maakt tegen eigen lichaamscellen, in dit geval van de gewrichten. Hierdoor ontstaat een ontsteking. Deze ontsteking geeft meer schade aan de gewrichten. Het is niet bekend waarom het lichaam dit doet.
Werking
Adalimumab remt in het lichaam het eiwit TNF-alfa. DIt eiwit ontstaat bij ontstekingen zoals reumatoïde artritis. Hierdoor wordt de ontsteking minder en wordt de ziekte geremd.
Adalimumab is een DMARD (Disease Modifying Antirheumatic Drug). Dit zijn medicijnen die de schade aan de gewrichten door reuma kunnen remmen. Ze hebben geen snel effect op de pijn, maar ze kunnen de ontstekingsklachten onderdrukken.
Behandeling
Artsen schrijven adalimumab voor als andere DMARD’s, zoals methotrexaat, onvoldoende effect hebben. Het wordt vaak toegevoegd aan de behandeling met methotrexaat. Ook als de ziekte erg snel opkomt en erg actief is, kan de arts dit medicijn voorschrijven.
Effect
Net als de andere DMARD`s werkt adalimumab niet meteen. De werking is meestal binnen enkele weken merkbaar.
Ziekte van Bechterew
Bij de ziekte van Bechterew, ook wel spondylitis ankylopoëtica of spondyloartritis (SA) genoemd, zijn de gewrichten tussen de ruggenwervels en tussen de wervelkolom en het bekken ontstoken. Dit geeft een stijve en pijnlijke rug. Vooral in de ochtend na het opstaan. Door te bewegen verdwijnen de pijn en de stijve rug langzaamaan. In een vergevorderd stadium van de ziekte kunnen de ruggenwervels met elkaar vergroeid raken, waardoor een kromme rug kan ontstaan.
Behalve de ruggenwervelgewrichten kunnen ook knieën, heupen en schouders ontstoken zijn. Verder kunnen pezen, zoals de achillespees in de hiel, ontstoken raken. De vingers en voeten gaan hierdoor pijn doen. Ten slotte hebben sommige Bechterew-patiënten regelmatig oogontstekingen of huid- of darmziekten.
Oorzaak
De oorzaak van de ziekte van Bechterew is nog niet bekend. De ziekte wordt gezien als een reumatische aandoening, maar is niet hetzelfde als reumatoïde artritis. In sommige families komt de ziekte vaker voor.
Behandeling
De behandeling kan de pijn en ontsteking remmen en kromgroeien voorkomen. De arts zal als eerst pijnstillende ontstekingsremmers, zoals ibuprofen, diclofenac of naproxen, voorschrijven. Ook is oefentherapie belangrijk om de wervelkolom soepel te houden. Als dit niet genoeg werkt, kan de arts een (DMARD Disease Modifying Antirheumatic Drug) voorschrijven. Dit zijn medicijnen die de schade aan de gewrichten door ontsteking kunnen remmen. Adalimumab is een DMARD.
Werking en effect
Adalimumab remt in het lichaam het eiwit TNF-alfa. Deze eiwit ontstaat bij ontstekingen zoals bij de ziekte van Bechterew. Hierdoor wordt de ontsteking minder en wordt de ziekte van Bechterew geremd. Net als de andere DMARD’s werkt dit medicijn niet meteen. De klachten als pijn en stijfheid nemen meestal binnen enkele weken af.
Juveniele idiopathische arthritis (jeugdreuma, reuma bij kinderen)
Artsen schrijven adalimumab soms voor bij kinderen met gewrichtsontstekingen, zoals juveniele idiopathische artritis (jeugdreuma).
Bij jeugdreuma zijn sommige gewrichten ontstoken. Het geeft pijn, stijfheid en zwelling in de gewrichten van bijvoorbeeld handen, polsen, enkels of voeten. Door de ontsteking wordt het gewricht dik en gevoelig, soms ook warm. Op den duur kunnen de gewrichten beschadigd raken of kan groeiachterstand optreden.
Werking en effect
Adalimumab remt in het lichaam het eiwit TNF-alfa. Dit eiwit ontstaat bij ontstekingen zoals jeugdreuma. Hierdoor wordt de ontsteking minder en wordt de jeugdreuma afgeremd.
Adalimumab is een DMARD (Disease Modifying Antirheumatic Drug). Dit zijn medicijnen die de schade aan de gewrichten door reuma kunnen afremmen. Ze hebben geen snel effect op de pijn, maar ze kunnen de ontstekingsklachten onderdrukken. De klachten als pijn en stijfheid nemen meestal na enkele weken af.
Behandeling
Artsen schrijven adalimumab voor als andere DMARD’s, zoals sulfasalazine of methotrexaat, onvoldoende effect hebben.
Ziekte van Crohn
Verschijnselen
Bij de ziekte van Crohn zijn delen van de darm ontstoken. De ontsteking geeft buikpijn, koorts, diarree, moeheid en gewichtsverlies. Periodes met weinig klachten worden afgewisseld met periodes waarin de ziekte opvlamt.
Oorzaak
Hoe de ziekte van Crohn ontstaat is niet bekend. Mogelijk is het afweersysteem in de war en valt deze goede bacteriën in de darm aan. Hierdoor ontstaat een ontsteking die schade aan de darmen geeft.
De ontsteking ontstaat ook diep in de spierlagen van de darmen. Meestal is het laatste deel van de dunne darm en het eerste deel van de dikke darm ontstoken. Door de chronische ontsteking ontstaan dikke plekken in de darm, waar de poep moeilijk langs kan. Ook ontstaan verbindingsbuisjes (fistels) van de darm naar andere organen, zoals de blaas, de vagina en tussen delen van de darm.
Behandeling
De behandeling remt de pijn en ontsteking en voorkomt verdikkingen en fistels in de darmen. De arts zal eerst meestal bijnierschorshormonen (corticosteroïden) voorschrijven, in klysma’s of als tabletten om in te nemen. Werken deze medicijnen niet voldoende of mag/kunt u deze medicijnen niet gebruiken? Dan kan de arts adalimumab voorschrijven.
Artsen schrijven adalimumab ook voor bij kinderen ouder dan 6 jaar met ernstige darmziekten.
Werking en effect
Adalimumab remt in het lichaam het eiwit TNF-alfa. Dit eiwit ontstaat bij ontstekingen zoals bij de ziekte van Crohn. Hierdoor wordt de ontsteking minder en wordt de ziekte van Crohn afgeremd. Uw klachten, zoals buikpijn en diarree worden dan minder. Het kan een paar weken duren voor u het effect merkt.
Colitis ulcerosa
Verschijnselen
Colitis ulcerosa is een chronische ontsteking van het slijmvlies van de dikke darm. Hierdoor heeft u vaak erge diarree, vaak met bloed en slijm erbij. Andere klachten zijn buikpijn, koorts, uitdroging, bloedarmoede en gewichtsverlies. Periodes met weinig klachten worden afgewisseld met periodes waarin de ziekte opvlamt.
Oorzaak
Colitis ulcerosa is een auto-immuunziekte. Dat betekent dat het afweersysteem de eigen lichaamscellen aanvalt. In dit geval van de dikke darm. Hierdoor ontstaat een ontsteking die de darm verder beschadigt. Meestal is alleen het laatste deel van de darm aangedaan. Na verloop van tijd kan de ziekte ook ontstaan in de rest van de dikke darm.
Behandeling
Bij colitis ulcerosa schrijft de arts eerst 5-ASA-medicijnen (zoals mesalazine) voor. Dit schrijft de arts voor met bijnierschorshormonen (corticosteroïden), azathioprine of mercaptopurine. Als dat niet genoeg effect heeft of als u deze medicijnen niet kunt of mag gebruiken, dan kan de arts adalimumab voorschrijven.
Werking en effect
Adalimumab remt in het lichaam het eiwit TNF-alfa. Dit eiwit ontstaat bij ontstekingen zoals bij colitis ulcerosa. Hierdoor wordt de ontsteking minder en wordt de ziekte afgeremd. Uw klachten, zoals diarree en buikpijn, worden dan minder. Het kan een paar weken duren voor u het effect merkt.
Ontstoken ogen door andere oorzaken
Adalimumab wordt gebruikt bij uveïtis. Uveïtis is een verzamelnaam voor ontstekingen binnenin het oog. Uveïtis wordt meestal behandeld met ontstekingsremmende oogdruppels. Werkt dit niet genoeg bij u of mag u het niet gebruiken? Dan kan uw arts adalimumab voorschrijven.
Lees meer over ontstoken ogen door andere oorzaken . “Psoriasis
Verschijnselen
Bij psoriasis is de huid ontstoken en schilferig. Ook jeukt de huid vaak. Er zijn perioden met weinig klachten, afgewisseld met perioden met heftige klachten. De ernst van de ziekte varieert van 1 tot 2 kleine plekjes tot uitgebreide schilfering van de huid. Vaak heeft u ook last van de nagels.
Sommige mensen krijgen ook last van een gewrichtsontsteking. Deze vorm van psoriasis wordt artritis psoriatica genoemd. De gewrichten doen dan pijn en zijn warm en dik.
Oorzaak
Het is niet bekend wat de oorzaak is van psoriasis. Mogelijk is psoriasis een auto-immuunziekte is. Dat betekent dat het afweersysteem de eigen lichaamscellen aanvalt, in dit geval van de huid en gewrichten.
Behandeling psoriasis
Artsen schrijven bij psoriasis eerst medicijnen voor de huid voor die de ontsteking en schilfering tegengaan, zoals bijnierschorshormonen (corticosteroïden) of calcitriol. Als deze niet genoeg helpen, zal de arts lichttherapie (PUVA), ciclosporine of methotrexaat voorschrijven. Als deze medicijnen ook niet helpen en als de psoriasis ernstig is, kan de arts adalimumab voorschrijven.
Behandeling artritis psoriatica
Bij artritis psoriatica schrijft de arts eerst pijnstillers en ontstekingsremmende pijnstillers (NSAID) voor, zoals diclofenac of naproxen. Als dit niet genoeg werkt, zal de arts een DMARD (Disease Modifying Antirheumatic Drug) voorschrijven. Dit zijn medicijnen die de schade aan de gewrichten door ontsteking afremmen. Als deze ook niet genoeg werken of als u veel last heeft van bijwerkingen dan schrijft de arts adalimumab voor.
Artsen schrijven adalimumab ook voor bij kinderen ouder dan 4 jaar met erge psoriasis.
Werking en effect
Adalimumab remt in het lichaam het eiwit TNF-alfa. Dit eiwit ontstaat bij ontstekingen zoals bij psoriasis. Hierdoor wordt de ontsteking minder en wordt de psoriasis afgeremd.
Net als de andere DMARD’s werkt adalimumab niet meteen. De klachten zoals schilfering, jeuk, ontstoken huid en pijnlijke gewrichten, worden meestal binnen enkele weken minder.
Hidradenitis
Andere namen voor hidradenitis zijn zweetklierontsteking, hidradenitis suppurativa, acne inversa of acne ectopica.
Verschijnselen
Dezer ziekte is niet hetzelfde als acne (jeugdpuistjes). De zwellingen lijken op een puisten of kunnen iets langer zijn. Ze kunnen met pus gevuld raken en openbarsten. De aandoening komt vooral voor in lichaamsplooien, zoals in de oksels en liezen. Verder kunnen de ontstekingen zitten in de bilspleet en schaamstreek, onder of tussen de borsten, achter de oren of in de nek. Vaak komen de ontstekingen steeds terug. Daardoor ontstaan onderhuids zwellingen, holtes en gangetjes en later littekens. Het kan een onaangename geur geven.
Oorzaak
Bij hidradenitis zijn haarzakjes, talgklieren en zweetklieren ontstoken. De klachten worden erger als de ontstekingen openbarsten en geïnfecteerd raken met bacteriën. Er lijkt meer kans op de ontstekingen te zijn bij mensen die roken, met diabetes of met overgewicht. Bovendien komt het bij vrouwen en in sommige families vaker voor. De ontstekingen kunnen erger worden bij stress, veel zweten en bij het dragen van strakke kleding.
Behandeling
Tegen de pijn kunt u paracetamol gebruiken. Als de ontstekingen vaak terugkomen schrijven artsen meestal een lotion met een antibioticum voor. Zoals clindamycine. Deze moet u dan 3 maanden gebruiken. Als dit niet genoeg helpt kan de arts ook een antibioticum om in te nemen erbij voorschrijven. Pas als dat niet helpt en de klachten ernstig zijn, kan de arts adalimumab voorschrijven.
Werking
Adalimumab remt de zogenaamde TNF-alfa. Dit is een eiwit dat ontstaan bij ontstekingen. Hierdoor wordt de ontsteking minder en daarmee ook het aantal cystes en zwellingen en de pijn.
Effect
Adalimumab werkt niet meteen. U merkt de werking meestal binnen een paar weken.
Sarcoïdose
Bij sarcoïdose (ziekte van Besnier-Boeck) ontstaan plots ontstekingen in verschillende organen en weefsels in het lichaam. Bijvoorbeeld in de longen, lymfeklieren, huid, ogen en gewrichten. U kunt dus heel verschillende klachten hebben bij deze ziekte. De ziekte heeft rustige periodes met weinig klachten die worden afgewisseld met periodes waarin de ziekte opvlamt. Soms houden mensen last van littekenweefsel als gevolg van de ontstekingen.
Oorzaak
De oorzaak van sarcoïdose is nog niet bekend. We denken dat misschien het afweersysteem de eigen lichaamscellen aanvalt. Ook lijkt het in sommige families vaker voor te komen. Het kan dus misschien erfelijk zijn.
Behandeling
Meestal verdwijnen de klachten vanzelf.
Als er erge klachten zijn, schrijft de arts bijnierschorshormonen voor. Zoals prednisolon. Dit remt de ontstekingen. Ook kan de arts ontstekingsremmende pijnstillers (NSAID’s) voorschrijven. Als deze medicijn niet genoeg werken of te veel bijwerkingen hebben, dan kan de arts adalimumab voorschrijven.
Lees meer over sarcoïdose . “Wat zijn mogelijke bijwerkingen?
Soms (bij 10 tot 30 op de 100 mensen)
Rode huid, jeuk, pijn en zwelling op de plaats van injectie
Dit gaat meestal na enkele dagen vanzelf over.
Maagdarmklachten, zoals misselijk zijn, overgeven en buikpijn. Zelden een opgeblazen gevoel, brandend maagzuur, oprispingen of een bloeding in maag of darmen.
Minder rode en witte bloedcellen en minder bloedplaatjes. U heeft daardoor meer kans op infecties, bloedarmoede en bloedingen.
Waarschuw de arts bij keelpijn, koorts, blaren in de mond, blauwe plekken, bloedneuzen, een bleke huid, ernstige moeheid, kortademig zijn, aanhoudend hoesten of bloed in de urine. Verder als u een infectie heeft, zoals steenpuist, gordelroos, schimmelinfecties op een blaasontsteking.
In zeldzame gevallen kan tuberculose ontstaan. Voor, tijdens en tot 6 maanden na de laatste injectie zal de arts uw longen controleren.
Hoofdpijn. Zelden migraine.
In zeldzame gevallen is hoofdpijn het gevolg van een hersenvliesontsteking (nekkramp, meningitis). Raadpleeg uw arts bij hoofdpijn die langer dan een dag duurt.
Spierpijn of spierkramp.
Meestal is de spierpijn onschuldig, maar in zeer zeldzame gevallen kan er een ernstige bijwerking op de spieren ontstaan. De klachten van deze ernstige bijwerking zijn spierpijn, spierzwakte, algemeen ziek voelen, koorts, misselijk zijn en overgeven. De spierpijn zit meestal in de kuiten of onderrug, maar ook het hele lichaam kan pijn doen. Als u last krijgt van deze klachten, moet u zo snel mogelijk uw arts raadplegen.
Te veel cholesterol en andere vetten in het bloed
Uw arts zal uw bloed regelmatig hierop controleren.
Droge huid, huiduitslag, jeuk, galbulten, ontsteking van de huid, zweten en breken van de nagels
Huiduitslag kan het gevolg zijn van overgevoeligheid (zie Zelden). Raadpleeg bij huiduitslag de arts.
Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)
Psychische klachten, zoals angst, neerslachtigheid, stemmingswisselingen en slecht slapen.
Draaierig gevoel. Zeer zelden oorsuizen, doofheid.
Zenuwafwijkingen. Waarschuw uw arts als u een doof of tintelend gevoel in armen of benen merkt. Bij mensen met multiple sclerose (MS) of oogzenuwafwijkingen kunnen de klachten erger worden.
Oogklachten, zoals pijnlijke ogen, gezwollen oogleden en ontsteking van de ogen of de ooglidrand. Zeer zelden dubbelzien en ontsteking van de oogleden. Ook kan het gezichtsvermogen verminderen. Waarschuw dan uw arts.
Droge slijmvliezen. Dit merkt u vooral aan droge ogen en droge mond.
Blozen en duizelig zijn
Deze bijwerkingen ontstaan door het wijder worden van de bloedvaten.
Hogere bloeddruk, snellere hartslag, pijn op de borst en hartkloppingen. Zeer zelden kan een hartaanval of een beroerte ontstaan.
Bij mensen met hoge bloeddruk zal de arts de bloeddruk regelmatig controleren.
Overgevoeligheid. Dit kunt u merken aan huiduitslag, galbulten en jeuk. Een ernstige overgevoeligheid is te merken aan benauwd zijn of een opgezwollen gezicht, lippen, mond, tong of keel. Zeer zelden ontstaan ook rode vlekken en blaren op de huid. In deze gevallen, moet u meteen een arts opzoeken of naar de Eerste-hulpdienst gaan.
Als u overgevoelig bent, mag u dit medicijn niet meer gebruiken. Geef dit daarom aan de apotheker door. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit medicijn niet opnieuw krijgt.
Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)
Hartfalen, door een verminderde werking van de hartspier. U merkt dat aan kortademig zijn, benauwd zijn of het vasthouden van vocht (dikke enkels en voeten).
Raadpleeg uw arts bij deze klachten.
Aandoeningen van de lever, alvleesklier, galblaas of milt. Waarschuw meteen uw arts bij koorts, nachtzweten, gewichtsverlies, pijn boven in de buik, opgezwollen buik, gele kleur van huid en oogwit, misselijkheid en donkere urine. Mensen die eerder hepatitis B hebben gehad, kunnen dit opnieuw krijgen.
Longaandoeningen. U kunt dit merken aan kortademig zijn, hoesten of koorts. In sommige gevallen kan een ernstige longontsteking ontstaan.
Raadpleeg uw arts bij het optreden van deze klachten.
Meer kans op chronische ziekten, zoals lupus erytematodes (LE), bloedvatontsteking (vasculitis), orgaanontsteking (sarcoïdose), darmontsteking.
Meer kans op bepaalde soorten kanker, zoals lymfklierkanker, bloedkanker (leukemie), huidkanker, borstkanker, baarmoederhalskanker of longkanker.
Als u diabetes heeft: meer kans op een te laag bloedsuiker (hypo).
Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden
Uitleg frequenties
Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen
Mag ik adalimumab gebruiken met andere medicijnen?
Dit medicijn heeft wisselwerkingen met andere medicijnen. In de tekst hieronder staan alleen de werkzame stoffen van deze medicijnen, dus niet de merknamen. Of uw medicijn een van die werkzame stoffen bevat, kunt u nagaan in uw bijsluiter onder het kopje ‘samenstelling’.
De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen optreden, zijn de volgende.
- Vaccins. Overleg met uw arts als u gevaccineerd gaat worden. Bepaalde vaccins mag u niet gebruiken. Adalimumab zorgt dat deze vaccins minder goed werken en maakt de kans op bijwerkingen groter. Dit betreft onder andere bof-mazelen-rodehondvaccin (BMR), gelekoortsvaccin, rotavirusvaccin en BCG-vaccin.
Bij andere vaccins moet u soms een extra vaccinatie krijgen of moet uw bloed onderzocht om te kijken of het vaccin goed heeft gewerkt. Dit betreft onder andere influenzavaccin, tetanusvaccin en vaccin tegen baarmoederhalskanker. - Abatacept en anakinra, middelen tegen reuma. Deze middelen verminderen uw weerstand, net zoals adalimumab. Hierdoor kunt u sneller infecties oplopen. Raadpleeg uw arts als u deze combinatie voorgeschreven heeft gekregen.
- Sommige medicijnen tegen kanker. Vraag aan uw apotheker om welke medicijnen dit gaat. De werking of bijwerkingen van deze medicijnen kunnen veranderen. Overleg hierover met uw arts.
Twijfelt u of een van de bovenstaande wisselwerkingen voor u van belang is? Neem dan contact op met uw apotheker of arts.
Kan ik met dit medicijn autorijden, alcohol drinken en alles eten of drinken?
Ja, dat kan. U mag autorijden, en u mag eten en drinken zoals u normaal doet.
Mag ik dit medicijn gebruiken als ik zwanger ben, wil worden of borstvoeding geef?
Zwangerschap
Bent u zwanger of wilt u zwanger worden? Geef dit dan door aan uw arts en apotheker.
Er is veel ervaring met het gebruik van dit medicijn tijdens de zwangerschap. En er zijn geen aanwijzingen dat dit medicijn een hoger risico op aangeboren afwijkingen geeft bij de baby. Wel is bekend dat dit medicijn de afweer van de baby kan onderdrukken (immunosuppressie).
Overleg met uw arts en apotheker wat voor u en uw baby de beste opties is. Is uw ziekte rustig? Dan kunt u mogelijk halverwege de zwangerschap stoppen met dit medicijn. Om de kans op bijwerkingen bij het kind kleiner te maken.
Borstvoeding
U kunt dit medicijn veilig gebruiken als u borstvoeding geeft. Dit medicijn komt in heel kleine hoeveelheden in de moedermelk terecht. Er zijn tot nu toe geen bijwerkingen bij het kind gemeld.
Hoe gebruik ik dit medicijn?
Kijk voor de juiste dosering altijd op het etiket van de apotheek.
Hoe?
Gaat u dit medicijn zelf toedienen? Dan zal de arts of verpleegkundige u uitleggen hoe u dit moet doen.
U moet dit medicijn vlak onder de huid van de buik of dij inspuiten. Kies steeds een andere injectieplaats. Zorg ervoor dat de plek waar u gaat injecteren niet beschadigd, rood of verhard is, of een blauwe plek heeft.
Wanneer?
Meestal gebruikt u elke 2 weken 1 keer een injectie. Soms moet u 1 keer per week een injectie gebruiken. Het beste kunt u een vaste dag kiezen, dan vergeet u minder snel een injectie.
Hoelang?
Binnen een aantal weken moet duidelijk merkbaar zijn dat het medicijn werkt. Meestal wordt na 3 tot 4 maanden gekeken of het medicijn goed genoeg bij u werkt. In sommige gevallen, zoals bij colitis ulcerosa, wordt eerder gekeken of het medicijn werkt. Indien het niet werkt, heeft verdere toediening geen zin. Als het medicijn wel werkt, kunt u het langdurig gebruiken.