Inhoud

• Wat doet ustekinumab en waarbij gebruik ik het?
• Wat zijn mogelijke bijwerkingen?
• Mag ik ustekinumab gebruiken met andere medicijnen?
• Kan ik met dit medicijn autorijden, alcohol drinken en alles eten of drinken?
• Mag ik dit medicijn gebruiken als ik zwanger ben, wil worden of borstvoeding geef?
• Hoe gebruik ik dit medicijn?

ustekinumab

Ustekinumab onderdrukt afweerreacties van het lichaam. Het hoort tot de groep van interleukine-remmers. Ustekinumab is een zogenaamde biological. Dit betekent dat het door levende cellen in celkweken wordt gemaakt.

Artsen schrijven het voor bij psoriasis en bij psoriasis waarbij gewrichtsklachten optreden (artritis psoriatica). En bij de darmziekte ziekte van Crohn , de chronische darmontsteking colitis ulcerosa en soms bij sarcoïdose (ziekte van Besnier Boeck).

Wat doet ustekinumab en waarbij gebruik ik het?

Psoriasis

Verschijnselen
Bij psoriasis is de huid ontstoken en schilferig. Ook jeukt de huid vaak.
De klachten variëren sterk; er zijn perioden met weinig klachten, afgewisseld met perioden met heftige verschijnselen. De ernst van de aandoening varieert van 1 tot 2 kleine plekjes tot een uitgebreide schilfering van de huid. Vaak zijn ook de nagels aangedaan.
Ongeveer 1 op de 20 psoriasispatiënten krijgt ook last van een gewrichtsontsteking. Deze vorm van psoriasis wordt artritis psoriatica genoemd. De gewrichten zijn dan pijnlijk, warm en gezwollen.

Oorzaak
Het is onbekend wat de oorzaak is van psoriasis. Men vermoedt dat psoriasis een auto-immuunziekte is. Dat betekent dat het afweersysteem de eigen lichaamscellen aanvalt, in dit geval van de huid en gewrichten.

Behandeling psoriasis
Artsen schrijven bij psoriasis in eerste instantie huidmiddelen voor die de ontsteking en schilfering tegengaan. Zoals bijnierschorshormonen (corticosteroïden) of calcitriol. Als deze onvoldoende werken, zal de arts lichttherapie (PUVA), methotrexaat of ciclosporine voorschrijven. Als deze middelen ook niet helpen en als de psoriasis ernstig is, kan de arts adalimumab, infliximab of etanercept voorschrijven. Pas als ook deze behandelingen niet werken of te veel bijwerkingen hebben, kan de arts ustekinumab voorschrijven.

Behandeling artritis psoriatica
Bij artritis psoriatica schrijft de arts in het begin pijnstillers en ontstekingsremmers van het NSAID-type voor, zoals diclofenac of naproxen. Als dit onvoldoende werkt, zal de arts een DMARD voorschrijven. DMARD staat voor Disease Modifying Antirheumatic Drug. Deze medicijnen remmen de schade aan de gewrichten die de ontsteking veroorzaakt.

Ustekinumab komt meestal pas in aanmerking als andere DMARD’s niet voldoende werken. Soms wordt het samen met methotrexaat gebruikt.

Werking en effect
Ustekinumab remt in het lichaam het effect van bepaalde eiwitten, de interleukines. Deze eiwitten ontstaan bij ontstekingen zoals bij psoriasis en artritis psoriatica. Ze verergeren de ontsteking, waardoor weer nieuwe interleukines vrijkomen. Door de interleukines te remmen wordt dit proces doorbroken.
Net als de andere DMARD’s werkt ustekinumab niet meteen. De klachten zoals schilfering, jeuk, ontstoken huid en pijnlijke gewrichten nemen meestal binnen een paare weken af.

Ziekte van Crohn

Verschijnselen
Bij de ziekte van Crohn zijn delen van de darm ontstoken. De ontsteking veroorzaakt buikpijn, koorts, diarree, moeheid en gewichtsverlies. Periodes met weinig klachten worden afgewisseld met periodes waarin de ziekte opvlamt.

Oorzaak
De precieze oorzaak van de ziekte van Crohn is niet bekend. Waarschijnlijk is het afweersysteem in de war en valt deze goede bacteriën in de darm aan. Hierdoor ontstaat een ontsteking die de darmen verder beschadigt. De ontsteking dringt diep door tot de spierlagen van de darmen. Meestal is het laatste deel van de dunne darm en het eerste deel van de dikke darm aangedaan. Door de chronische ontsteking ontstaan verdikkingen in de darm, waar de ontlasting moeilijk langs kan. Ook ontstaan verbindingsbuisjes (fistels) van de darm naar andere organen, zoals de blaas, de vagina en tussen delen van de darm onderling.

Behandeling
De behandeling is erop gericht om de pijn en ontsteking te remmen en verdikkingen en fistels in de darmen te voorkomen. De arts zal in het begin meestal 5-ASA-medicijnen voorschrijven, zoals mesalazine of sulfasalazine. In tweede instantie schrijven artsen bijnierschorshormonen (corticosteroïden) voor in klysma’s of als tabletten om in te nemen. Als deze medicijnen niet voldoende helpen kan uw arts arts medicijnen voorschrijven die werken op immuun-eiwitten, zoals infliximab.
Uw arts kan ustekinumab voorschrijven als andere medicijnen niet goed genoeg werken of als u ze niet kunt gebruiken.

Werking en effect
Ustekinumab remt in het lichaam het effect van bepaalde eiwitten, de interleukines. Deze eiwitten ontstaan bij ontstekingen zoals bij de ziekte van Crohn. Ze verergeren de ontsteking, waardoor weer nieuwe interleukines vrijkomen. Door de interleukines te remmen wordt dit proces doorbroken.

Net als de andere DMARD’s werkt ustekinumab niet meteen. Uw klachten, zoals buikpijn en diarree, nemen meestal binnen een paar weken af.

Colitis ulcerosa

Colitis ulcerosa is een chronische ontsteking van het slijmvlies van de dikke darm. Hierdoor heeft u last van frequente en forse diarree, vaak met bloed en slijm erbij.

Andere klachten zijn buikpijn, koorts, uitdrogingsverschijnselen,  bloedarmoede en gewichtsverlies. Periodes met weinig klachten worden afgewisseld met periodes waarin de ziekte opvlamt.

Oorzaak
Bij colitis ulcerosa is meestal alleen het laatste stuk van de dikke darm aangedaan, de endeldarm. De ziekte heet dan proctitis ulcerosa. Na verloop van jaren kan de ziekte zich uitbreiden naar de rest van de dikke darm.

De oorzaak van de ontsteking is niet een infectie, maar een auto-immuunreactie. Dit betekent dat het natuurlijke afweermechanisme zich tegen de cellen in de eigen darmwand keert.

Behandeling
Aanvallen van colitis ulcerosa worden in het begin behandeld met 5-ASA-medicijnen, zoals mesalazine. Het wordt ook gebruikt om nieuwe aanvallen te voorkomen. In tweede instantie schrijven artsen bijnierschorshormonen (corticosteroïden) voor in klysma’s of als tabletten om in te nemen. Als deze medicijnen niet voldoende helpen kan uw arts arts medicijnen voorschrijven die werken op immuun-eiwitten, zoals infliximab.
Uw arts kan ustekinumab voorschrijven als andere medicijnen niet goed genoeg werken of als u ze niet kunt gebruiken.

Effect
Ustekinumab remt in het lichaam het effect van bepaalde eiwitten, de interleukines. Deze eiwitten ontstaan bij ontstekingen zoals colitis ulcerosa. Ze verergeren de ontsteking, waardoor weer nieuwe interleukines vrijkomen. Door de interleukines te remmen wordt dit proces doorbroken.

Net als de andere medicijnen bij colitis ulcerosa werkt ustekinumab niet meteen. Uw klachten, zoals buikpijn en diarree, nemen meestal binnen een paar weken af.

Sarcoïdose

Bij sarcoïdose (ziekte van Besnier-Boeck) ontstaan spontaan ontstekingen in verschillende organen en weefsels in het lichaam. Bijvoorbeeld in de longen, lymfeklieren, huid, ogen en gewrichten. U kunt dus heel verschillende klachten hebben bij deze aandoening.
De ziekte heeft rustige periodes met weinig klachten, die worden afgewisseld met periodes waarin de ziekte opvlamt.

Oorzaak
De oorzaak van sarcoïdose is nog niet bekend. Men vermoedt dat het afweersysteem de eigen lichaamscellen aanvalt. Ook lijkt het in bepaalde families vaker voor te komen, zodat er een erfelijke aanleg kan zijn.

Behandeling
Meestal verdwijnen de klachten op den duur vanzelf.
Als er hevige klachten zijn, schrijft de arts bijnierschorshormonen voor, zoals prednisolon. Dit onderdrukt de ontstekingen. Ook kan de arts ontstekingsremmende pijnstillers (NSAID’s) voorschrijven. Als deze middelen onvoldoende werken of te veel bijwerkingen hebben, kan de arts een middel proberen dat de afweerreactie remt, zoals ustekinumab.

Wat zijn mogelijke bijwerkingen?

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Infecties, zoals keelontsteking, voorhoofdsholte-ontsteking en longinfecties.
  Raadpleeg altijd uw arts bij koorts, benauwdheid, griep, zweetaanvallen ’s nachts en kortademigheid. En bij hoest die niet overgaat, een warme rode pijnlijke huid, branderig gevoel bij het plassen of bij diarree.

  Dit komt omdat de lichaamseigen afweer is verminderd.
  Zeer zelden verstopte neus, griep en verkoudheid, huidinfecties zoals gordelroos of infecties dieper in of onder de huid. Of infecties van het tandvlees of andere gebitsproblemen, schimmelinfecties van de huid en vagina. Ook tuberculose kan zeer zelden ontstaan.

• Hoofdpijn, duizeligheid en vermoeidheid.

• Roodheid, jeuk en zwelling op de plaats van injectie.

  Deze verschijnselen trekken vanzelf binnen 3 tot 5 dagen weg.

• Huiduitslag, galbulten en jeuk.

  Dit kan komen door overgevoeligheid, maar dat hoeft niet (zie: overgevoeligheid). Raadpleeg de arts bij huiduitslag.

• Maagdarmklachten, zoals diarree, misselijkheid en braken.

  Raadpleeg uw arts, als u hier veel last van heeft.

• Spierpijn, rugpijn en gewrichtspijn.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Psychische klachten, zoals depressiviteit.

• Overgevoeligheid voor dit medicijn. U merkt dit aan huiduitslag, jeuk en galbulten.

  In zeldzame gevallen ontstaan er opgezwollen lippen, tong of gezicht, benauwdheid of flauwvallen.
  Ook kan in zeldzame gevallen een ernstige huidaandoening ontstaan met blaren op de huid of een ernstige roodheid met vervelling.
  Waarschuw in al deze gevallen direct een arts of ga naar de Eerste-Hulpdienst.
  Als u overgevoelig bent voor ustekinumab mag u het in de toekomst niet meer gebruiken. Geef dit aan de apotheker door. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit medicijn niet opnieuw krijgt.

• Verlamming van een van de zenuwen in het gezicht. U merkt dat doordat één kant van uw gezicht gaat 'hangen'. De wang wordt slap, de mondhoek en ooglid gaan naar beneden hangen. Praten en slikken is moeilijk.

  Waarschuw dan uw arts. Meestal verdwijnt deze verlamming weer vanzelf.

• Mensen met de huidziekte psoriasis kunnen meer last krijgen van hun aandoening of kunnen een ander type huidafwijkingen krijgen. Als u puistjes krijgt, of meer rode plekken en meer schilfering, raadpleeg dan uw arts.

• Beroerte

  U kunt last hebben van een scheve mond, of onduidelijk of verward praten. Of van minder gevoel in uw arm of been, minder kracht in uw arm of been. Bel direct 112.

• Hartaanval (hartinfarct)

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Mag ik ustekinumab gebruiken met andere medicijnen?

Dit middel heeft wisselwerkingen met andere medicijnen. In de tekst hieronder staan alleen de werkzame stoffen van deze medicijnen, dus niet de merknamen. Of uw medicijn een van die werkzame stoffen bevat, kunt u nagaan in uw bijsluiter onder het kopje ‘samenstelling’.

De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen optreden, zijn de volgende.

• Vaccins. Overleg met uw arts als u gevaccineerd gaat worden. Bepaalde vaccins mag u niet gebruiken. Ustekinumab vermindert de werkzaamheid van deze vaccins en verhoogt de kans op bijwerkingen ervan. Dit betreft onder andere bof-mazelen-rodehondvaccin (BMR), gelekoortsvaccin, rotavirusvaccin en BCG-vaccin.
  Bij andere vaccins moet u soms een extra vaccinatie krijgen. Of moet uw bloed onderzocht om te kijken of het vaccin goed heeft gewerkt. Dit zijn bijvoorbeeld influenzavaccin, tetanusvaccin en vaccin tegen baarmoederhalskanker.
• Sommige medicijnen tegen kanker. Vraag aan uw apotheker om welke medicijnen dit gaat. De werking of bijwerkingen van deze medicijnen kunnen veranderen. Overleg hierover met uw arts.

Twijfelt u eraan of bovenstaande wisselwerking voor u van belang is? Neem dan contact op met uw apotheker of arts.

Kan ik met dit medicijn autorijden, alcohol drinken en alles eten of drinken?

autorijden, alcohol drinken en alles eten? 
Bij dit medicijn zijn hiervoor geen beperkingen.

Mag ik dit medicijn gebruiken als ik zwanger ben, wil worden of borstvoeding geef?

Zwangerschap
Overleg met uw arts. U kunt dit medicijn beter NIET gebruiken als u zwanger bent of binnenkort wilt worden. Over het gebruik van dit medicijn tijdens de zwangerschap is nog te weinig bekend.

Gebruik daarom tijdens en tot en met 15 weken na de laatste injectie betrouwbare anticonceptie, bijvoorbeeld de pil en condooms.

Meld het in elk geval aan uw arts en apotheker zodra u zwanger bent, of binnenkort wilt worden. Misschien kan de arts u tijdelijk een ander medicijn voorschrijven. Een medicijn, waarvan wel bekend is dat het veilig is voor het kind.

Borstvoeding
Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts. Het is niet bekend of dit medicijn in de moedermelk terechtkomt en of het schadelijk voor de baby is. Mogelijk kan de arts u (tijdelijk) een ander medicijn voorschrijven, waarvan wel bekend is dat u het veilig kunt gebruiken.

Hoe gebruik ik dit medicijn?

Kijk voor de goede dosering altijd op het etiket van de apotheek.

Hoe?
Ustekinumab wordt vlak onder de huid ingespoten. Bijvoorbeeld in de dij, de buik of de achterkant van de bovenarm. Kies daarvoor een plaats op de huid die onbeschadigd is.

Meestal zal de arts of verpleegkundige de injectie geven, maar u kunt het ook zelf leren. Overleg daarover met uw arts.

Bij de ziekte van Crohn krijgt u meestal de eerste keer een infuus in een ader. Daarna gaat u verder met injecties onder de huid.

Wanneer?
Psoriasis en artritis psoriatica: na de eerste injectie krijgt u de tweede injectie 4 weken later. Daarna krijgt u elke 3 maanden 1 injectie.

Ziekte van Crohn: na het eerste infuus krijgt u na 8 weken een injectie onder de huid. Daarna krijgt u deze injectie elke 2 tot 3 maanden.

Hoelang? 
Het kan een paar weken duren voor u iets merkt van het gunstige effect van dit medicijn. Als het medicijn bij u werkt, en als u niet te veel last heeft van de bijwerkingen, kunt u dit medicijn meerdere jaren blijven gebruiken.